Cohiba - a composition for flute and computer by Godfried-Willem Raes

This composition was written within the framework of the authors real time composition program <GMT>. A PC-type computer (Intel board) reads and interprets the musical input received by the performer - a flute soloist in this case- and generates the music syntactically in real time. Generated sounds are both electroacoustic and sampled. The sampled sounds are made and recorded by the performer and played from the PC using its intrinsic MMX command set under the Win32Api. No midi sampler is needed nor used.

Four autonomous musical voices are generated next to a maximum of eight voices which are dependent of the input from the performer. This composition is realized in real time. The syntactical rules and the overall form -both harmonic (vertical) and in the counterpoint (horizontal) - are defined in the program. It performs pattern recognition on the flutists input and according to where it finds the performer to be in the score, takes decissions. All sonic output is a function of the input and calcullated using generalized serial procedures (inversions, transpositions, retrograde movement, time-shifting, .... in all combinations). The vertical structures make use of the authors generalized algorithmic harmony libraries: diminuting, augmenting, solving, morphing... functions that operate on the global harmonic content on any point during the performance. The composition thus much rather composes the playing possibilities and interactions, than the sonic events themselves.

The title of the piece is a reference to the infamous brand of real Cuban cigars. May it tease the USA and express my deep respect for Fidel Castro.

Cohiba was composed for flutist Karin De Fleyt and was premiered on february 25th 1999 at the Elsenhof in Brussels. The second performance took place at the Logos foundation on monday 15th of march 1999. A CD recording of the piece is available on the label Public Domain, nr. LPD006: Godfried-Willem Raes, <4 Others>, performed by Karin De Fleyt..

In 2001 the author realized a second version of this piece that can actually be considered to be an entirelly new piece, although it shares quite some material with <Cohiba>. This version is called <Panatella>, or in full: <Cohiba Panatella>. It uses the same hardware setup as <Cohiba>, but allows for more flexibility from the side of the player. It also has variable duration.

<Cohiba> is een stuk voor fluit en komputer. Een duo voor mens en machine dus. Het komputerprogramma voor <Cohiba> werkt volkomen interaktief. De partituur laat erg veel mogelijkheden voor de uitvoerder, maar toch is het beslist geen improvisatie. Obligaat is in elk geval het spelen van de elf muzikale patronen zo dat ze door de komputer worden herkend. Het spelen en herkennen van deze patronen moet binnen de voorziene tijd gebeuren. De sekties zijn in de partituur aangegeven met de kodes S1 tot S11. Dus, het eerste patroon mag gespeeld worden vanaf het punt aangegeven met S1, en moet door het <Cohiba> programma herkend zijn voor het punt S2, waar de herkenning van het tweede patroon begint. Het is erg belangrijk dat de patronen herkend worden aangezien de opbouw van de kompositie staat of valt met een geslaagde herkenning van de patronen in datgene wat de speler speelt. <Cohiba> maakt geen gebruik van enige vorm van a priori sekwens, maar komponeert in real time in volkomen afhankelijkheid van de muzikale input van de speler. Alles wat deze binnen het tijdsbestek van het stuk (minimum 900 sekonden) speelt wordt door de komputer geregistreerd en verwerkt. Het wezen van deze grotendeels non-lineaire kompositie is dan ook vervat in de formulering en uitwerking van het regulerend systeem waarvolgens de muzikale input wordt verwerkt. Het komponeren wordt in dit stuk, het ontwerpen van een spel.

Het <Cohiba> programma toont de speler op het scherm welke noten werden herkend en op welke noten nog wordt gewacht. De speler mag zich tegenover de komputer opstellen als tegenover een soms wat hardhorige (lees:domme) leerling. Het herhalen van noten tot ze herkend worden behoort heel bewust tot de retoriek van deze kompositie. Telkens een patroon met sukses werd herkent neemt het programma enkele beslissingen met betrekking tot het verder verloop van het stuk. Om dit zowel voor de speler als voor de luisteraar duidelijk te maken, worden deze momenten hoorbaar gemaakt door de komputer een vooropgenomen sample te laten afspelen. (Deze samples zijn opgeslagen in de reeks bestanden Cohiba1.wav tot en met Cohiba11.wav) die moeten aanwezig zijn binnen hetzelfde subdirectory vanwaaruit uit GMT met Cohiba wordt opgestart. Het staat de spelers vrij desgewenst een eigen reeks van 11 samples te gebruiken. Deze moeten echter wel zijn gemaakt uitgaande van instrumentale geluiden van de fluit.

De patronen -wanneer ze uit meerdere noten bestaan- moeten niet noodzakelijk aansluitend worden gespeeld. De noten mogen worden voorzien van tussenspelen, versieringen, .... maar moeten wel op exakt de voorgeschreven toonhoogte en tijdsduur worden gespeeld. De partituur is dan ook eerder eksemplarisch dan preskriptief. Zij geeft een mogelijke realisatie van het stuk weer, niet de ideale. De herkende noten staan bij wijze van voorbeeld aangeduid binnen een omkadering. De noten/duren behorende tot eenzelfde patroon zijn in de partituur verbonden met een streepjeslijn. Tijdens het verloop van het stuk toont het komputerprogramma de speler de nootpatronen die het verwacht. Wanneer patronen werden herkend wordt gereageerd niet alleen met muzikale beslissingen die hoorbaar zijn in de onmiddellijke en latere output, maar ook gevisualiseerd op het scherm.

Spelers mogen ook zelf een eigen partituur maken, mits dit gebeurt binnen het programma. Daarvoor moet in het cockpit window voor het stuk wordt gestart de Write-Seq taak (linkerkolom) worden aangeklikt. Wanneer het stuk dan is gespeeld en de speler tevreden is met het rezultaat, zal het programma onder de filename "obotek.seq" een file hebben aangemaakt waarin een gekodeerde partituur is vervat. Herbenoem dit bestand (dit om te vermijden dat het bij een volgende run van <Cohiba> weer wordt overschreven) en gebruik het "H2M.EXE" konversieprogramma om dit om te zetten naar een standaard midi-file. De parameters moeten zijn: MM=60, maat: 1/4, zodat de maatcijfers overeenstemmen met de kronometerweergave op het scherm achteraf. De zo aangemaakte midifile kan dan aan een standaard notatieprogramma worden aangeboden ( Finale -hoe omslachtig ook- werkt goed, maar ook een sequencer zoals CakeWalk kan worden gebruikt wanneer de file niet al te kompleks is).

Het eerste wat uitvoerders te doen hebben, willen zij dit stuk gerealiseerd krijgen, is het installeren van de software op hun harde schijf. Om dit te vergemakkelijken schreef ik een batch bestand 'Install.bat' op de distributie CD-Rom voor <Cohiba> en andere stukken behorende tot de interaktieve GMT-reeks. (<OboTek>,<CelloPi> etc...). Deze batch-file gaat ervan uit dat de harde schijf met de letter C: wordt aangeduid. Wanneer dit niet het geval zou zijn, moeten de paths met Notepad of een andere Ascii editor eerst worden gewijzigd.

en kopieert daarheen alle nodige bestanden voor het instuderen en uitvoeren van het stuk. Het nodige databestand, evenals de *.wav file komen in een subdirectory alsvolgt:

Klik vervolgens op het <GMT> ikoon op de desktop, waardoor het openingsscherm van <GMT> verschijnt. Ook direkt klikken op de file gmt.exe in het subdirecory C:\B\PB\GMT\gmt.exe werkt. Binnen dit window moeten nu eerst en vooral de midi I/O devices worden geselekteerd: Klik op 'Input devices' en een pop-up menu verschijnt waarbinnen we het item 'MIDI-Input devices' selekteren. Nu moet er een <GMT-message> verschijnen waarmee de gebruiker een keuze wordt geboden tussen een of meerdere beschikbare midi-input devices. Wanneer er slechts 1 device is, wordt het automatisch geselekteerd door op O.K. te klikken. Wanneer er een waarschuwing verschijnt over niet beschikbaarheid van een midi-IN-device, dan is het niet mogelijk deze software te laten werken. Ofwel heeft uw komputer geen midi-interface, ofwel is het reeds in gebruik, ofwel is de komputer slecht gekonfigureerd. Wanneer er meerdere devices beschikbaar zijn, kies dan bij voorkeur het standaard device dat op een voorhanden externe konnektor (5-polige din stekkerbus) beschikbaar is. ('MPU401 is goed, maar ook SB16 etc... is goed bruikbaar). Indien je deze keuze niet begrijpt, doe dan beroep op iemand die technisch vertrouwd is met de apparatuur waaraan ons tijdsgewricht zijn mogelijkheden tot voortbestaan ontleent...

Een keuze tussen de devices moet worden gemaakt door met de muis een van de buttons in de toolbar te klikken, na eerst <OK> geklikt te hebben binnen de GMT-message box. De meest linkse button selekteert keuze 0, enzovoort tot 9. Wanneer de keuze werd aanvaard, verschijnt ter bevestiging een GMT-messagebox. Daarin moet te lezen zijn: Midi input device opened successfully' en 'Midi Input device started'. Sluit de box door op OK te klikken. [Is dit niet het geval dan heeft U wellicht andere software lopen die van de midipoort gebruik maakt. U moet deze eerst inaktief maken. Midi input maakt gebruik van een interrupt en het is niet mogelijk deze naar meer dan 1 toepassing tegelijkertijd om te leiden.]

Nu wordt dezelfde procedure herhaald voor de te gebruiken midi uitgangspoort. Selecteer het pop-up menu Output devices, en kies daarin 'Midi-Output devices'. Meestal verschijnt nu een heel wat grotere GMT-messagebox waarin de gebruiker meer keuze wordt geboden. Kies hier uitsluitend voor die midi-poort die extern verbonden is met de 5-polige midi-Out stekkerbus. (SB-poort, [330], MPU401...). Andere devices selekteren alleen de interne klankmogelijkheden van de komputer. Daarmee kan 'Cohiba' niet worden gespeeld, hoewel het wel repetities in de eigen studeerkamer zonder de volledige apparatuur, kan toelaten als de klankkaart van de komputer voldoende polyfone mogelijkheden heeft. Maar, ook in dit geval blijft een mikrofoon en een pitch to midi konverter noodzakelijk.

Wanneer Midi IN en UIT met sukses zijn geselekteerd, kan via het meest linkse pop-up menu (GMT_Compositions) het gewenste stuk -in dit geval dus <Cohiba> worden gekozen.

Onmiddellijk verschijnt nu reeds een tweede langwerpig venster onderaan het scherm. [We nemen aan dat U werkt met een schermresolutie van 760 x 1024 pixels of meer. Wanneer dit niet het geval is, kan het melodievenster maar nipt samen met het Cockpitvenster op het scherm worden geplaatst. Het programma herkent Uw schermresolutie automatisch en past de afmetingen van de windows aan. De minimale resolutie waarmee nog konfortabel kan worden gewerkt is 800x600 pixels]. Hierin zullen later de muzikale motieven worden weergegeven zoals ze door de speler moeten worden gespeeld. Kies nu, in het openingswindow,onder Start GMT, de keuze GMT_Main. Het openingsvenster sluit zich en het 'Cockpit' venster verrschijnt.

Sleep de vensters -indien nodig- op geschikte plekken op het scherm. Het Dos-venster dat zichtbaar is, mag worden geminimaliseerd maar in geen geval worden gesloten. Anders verdwijnt ook <GMT> integraal van het scherm... Het dos konsole venster wordt gebruikt voor programmaontwikkeling en mededelingen in verband met fouten in het programma, of, bepaalde speelfouten van de uitvoerder.

Ga nu naar het Cockpit venster en, wanneer je klaar bent om te spelen, start dan <Cohiba> door op de button <START ON> te klikken met de muis. <Cohiba> loopt nu, en het eerste verwachte patroon verschijnt in het melodie-venster.

Het stuk loopt vanaf nu volautomatisch -het stopt ook vanzelf- en de speler moet dus helemaal niets meer doen, behalve uiteraard, het spelen van het stuk zelf...

Wat de 'partituur' betreft: zij bestaat slechts bij wijze van voorbeeld, en voor een keer moet ze helemaal niet worden gespeeld zoals het er staat in de voorbeeldpartituur. Dat zou overigens een behoorlijk vervelend resultaat opleveren. Immers, er zijn geen dynamische indikaties, geen agogiek, geen bijzondere speeltechnieken aangegeven... Het is uitdrukkelijk verboden de partituur te spelen, zonder de bijhorende interaktieve real-time software. De spelers wordt aangeraden bij voorkeur te spelen zonder partituur (leer de motiefjes uit het hoofd), of hooguit van het vormschema (1 bladzijde).

<Cohiba> duurt 900 sekonden en bestaat uit drie in elkaar overlopende delen. Het eerste deel is onderverdeeld in 6 sekties, het tweede in 2 sekties, en het derde in 3 sekties. Het eerste deel bouwt een kontrapunt uit van de speler met de omkering van diens muzikaal verleden binnen de kompositie. De kronologie der muzikale gebeurtenissen wordt daarbij evenwel aan vele transformaties onderworpen, transformaties die parametrisch afhankelijk zijn van de interaktie tussen speler en het GMT-programma voor het stuk. In het tweede deel -een soort keerpunt- worden twee normale, d.w.z. niet intervallisch omgekeerde, vertragingslijnen ingezet. In het derde deel, worden normale, versnelde, vetraagde, omgekeerde en kreeftegang procedes gekombineerd toegepast op niet minder dan 6 vertragingslijnen.

Elke sektie valideert de herkenningsmogelijkheid van een muzikaal patroon. Vaste -d.w.z. aan de absolute tijd gekoppelde- muzikale gebeurtenissen in het stuk zijn:

Tijdpunt (in Promil)	Gebeurtenis
0%%	start opname in geheugen start herkenning patroon 1
91%%	start berekening van de eerste toegevoegde harmonische stem
182%%
273%%	start berekening van de tweede toegevoegde harmonische stem
364%%
454%%	start berekening van de derde toegevoegde harmonische stem
545%%	stop toegevoegde stem 1
636%%	start berekening van de vierde toegevoegde harmonische stem
727%%	stop toegevoegde stem 2
818%%	stop delayline 4 (task 25)
909%%	stop toegevoegde stem 3
1000%%	einde van het stuk. De solist mag de laatste noot spelen.

Interaktieve -d.w.z. aan de patroonherkenning gekoppelde- muzikale gebeurtenissen in het stuk zijn:

Nummer van het herkende patroon:	muzikale gebeurtenis
1	speel sample 1 start de weergave in omkering met een vertragingstijd gelijk aan de tijd die de speler nodig had om zijn eerste patroon door de komputer herkend te krijgen
2	speel sample 2 start de weergave in omkering en vertraagd, van een vertragingslijn.
3	speel sample 3 start weergave in omkering en in alsmaar toenemend accellerando van een delay met een vertragingstijd gelijk aan de door van het stuk tot nu toe.
4	speel sample 4 start de weergave in kronologische omkering van een vertragingslijn met omkering van de intervallen. start de in faze verschoven weergave van twee motieven, waarvan de noten telkens worden gesubstitueerd door noten gespeeld door de solist.
5	speel sample 5 stop de weergave van een van de patronen
6	speel sample 6 stop de weergave van het tweede patroon
7	speel sample 7 start de weergave van een vertragingslijn met een vertragingstijd gelijk aan de tijd die de speler nodig had om dit patroon herkend te krijgen door het programma.
8	speel sample 8 start de weergave van een vertragingslijn met een vertragingstijd gelijk aan de tijd die de speler nodig had om dit patroon herkend te krijgen door het programma. Deze weergave verloopt evenwel aan de halve snelheid.
9	speel sample 9 start de weergave van een vertragingslijn met een vertragingstijd gelijk aan de tijd die de speler nodig had om dit patroon herkend te krijgen door het programma. Deze weergave verloopt evenwel aan eem hogere snelheid.
10	speel sample 10 start de weergave van een vertragingslijn met een vertragingstijd gelijk aan de tijd die de speler nodig had om dit patroon herkend te krijgen door het programma. Deze weergave verloopt evenwel aan de gewone snelheid, maar in omgekeerde tijdsvolgorde (achterstevoren).
11	speel sample 11 start de weergave in omkering en vertraagd, van een vertragingslijn. start het geleidelijk ontstemmingsproces van de fluit.

De elf samples ( *.WAV bestanden of files) moeten bij voorkeur door de speler zelf worden opgenomen en gemaakt. Het moeten geluiden zijn die te maken hebben met het normale onderhoud van het instrument. Ook geluiden die ontstaan bij het testen en reinigen van het instrument kunnen heel goed worden gebruikt. Ook het openen en sluiten van de kist, het assembleren van het instrument... kan worden gebruikt. Steeds moet worden getracht de geluiden zowel typisch te laten zijn voor het instrument als persoonlijk voor de uitvoerder. Wanneer de geluiden erg kort zijn mogen ze worden 'geloopt' (in een lus gezet) of elektronisch bewerkt. De duur van een sample mag evenwel in geen geval langer zijn dan ca. 15 sekonden. Neem als opnameformaat 44.1kS/s stereo bij 16 bit, de software ondersteund op dit ogenblik alleen dit (CD) formaat. De komputer moet uiteraard wel voldoende snel zijn om dit aan te kunnen. Dit kan makkelijk worden getest door de MT-speed/jitter waarde in het Cockpit venster te bekijken bij het weergeven van een sample. Deze waarde moet zoveel mogelijk 0 blijven. Wanneer deze waarde op een hoger cijfer blijft hangen -of erger nog- wanneer zij alsmaar toeneemt, dat is de gebruikte komputer beslist te traag of heeft hij te weinig geheugen om GMT te runnen. De files waarin de elf samples zijn opgeslagen moeten Cohiba1.wav tot en met Cohiba11.wav worden genoemd opdat <Cohiba> ze zou herkennen bij uitvoeringen. De files die op de CD-Rom staan werden oppgenomen door Karin De Fleyt en zijn er slechts bij wijze van voorbeeld. Ze mogen uiteraard worden overschreven.

Voor verdergaande analyse is het aangewezen de handleidingen bij <GMT> en mijn <Harmony Library> goed te lezen, en met deze kennis de kode voor deze kompositie te bestuderen. Voor de realisatie van een uitvoering van dit stuk is dit nochtans geenzins nodig.

Het is de heel bewuste ideologische bedoeling van dit stuk -als deel van een totaal nieuwe benadering van het begrip muzikale kompositie zoals ik die poog te realiseren binnen <GMT> - een bijdrage te leveren tot de veiligstelling -via een diepgaande herbronning- en herformulering van de expressieve ambachtelijkheid van de uitvoerende musicus naar het volgende milennium toe. Niet ik als auteur druk mij uit in dit stuk, maar veeleer schep ik een instrumenteel (en dus beperkend) kader waarbinnen anderen dit kunnen doen. Ut Homo Ludens Vivat.

Het stuk kan ten allen tijde onderbroken en gestopt worden door te klikken op de <EXIT> knop. Dit is de enige veilige manier om het <GMT> programma voortijdig te verlaten. Het is niet alleen onmogelijk, maar bovendien ook ondenkbaar, in dit stuk terug te keren in de tijd. Dit zou de gehele kauzaliteit van het konsept in de war brengen. Het stuk moet dan ook telkens in zijn geheel worden ingestudeerd. Bij een normale geslaagde uitvoering stopt <Cohiba> volautomatisch.